Opisując okolice Węgorzewa należy także wspomnieć o Sztynorcie.
Sztynort mała wieś położona w niedaleko
Węgorzewa, położona nad Jeziorem Sztynorcki, na półwyspie między trzema
jeziorami Darginy, Kirsajty i Mamry.
Wieś powstała najpewniej w początkach XIV wieku.
Od 1420 r. aż do 1944 r. historia wsi łączy się nierozerwalnie z rodem
Lehndorffów.
Pierwszy pałac, usytuowany w innym miejscu
niż obecna rezydencja uległ zniszczeniu w pożarze w XVI wieku. Odbudowano go w
latach 1554-1572, lecz spłonął on podczas szwedzkiego potopu, podobno za sprawą
Tatarów. Do czasu wybudowania nowego pałacu w Sztynorcie siedziba rodu von
Lehndorff przejściowo znajdowała się w Tarławkach. Pałac odbudowała Maria
Eleonora von Dönhoff . W czasach trzech kolejnych Lehndorffów dobra
sztynorckie zaczęły podupadać. Liczący siedemnaście majątków o łącznym areale
5800 ha klucz sztynorcki finansował ich rozrzutne zabawy. Majątek przed
roztrwonieniem uchroniła żona Karola II, Anna z domu Hohn. Z osobą Anny wiąże
się również znaczną przebudowę i rozbudowę pałacu (rozpoczętą w 1829 a
zakończoną w 1880). Rozebrano flankujące pałac zabudowania gospodarcze i
dobudowano boczne skrzydła. Zachodnie skrzydło zamknęła wieża kryta
czterospadowym dachem. Ryzalit fasady przebudowano w stylu neogotyckim. Od
strony elewacji ogrodowej dobudowano do obu naroży alkierzowe wieże. W XIX
wieku wzniesiono również szereg budowli w parku:
§
neoklasycystyczną herbaciarnię wg projektu Landghansa z 1816 r. w części wschodniej,
§
neogotycką kaplicę (około 1830 r.) w części zachodniej,
§
ośmioboczną, neogotycką kaplicę grobową Lehndorffów na zachodnim cyplu
Jeziora Sztynorckiego (ok. 1830, budowniczy Staudener według projektów Schinkla.
Kaplica jest dwukondygnacyjna, w podziemiu znajduje się krypta grobowa, górna
kondygnacja pełniła funkcję kaplicy, wykorzystywanej nie tylko przez
mieszkańców pałacu, ale także i wsi. Do kaplicy wiedzie dobrze zachowana aleja
dębowa.
Po śmierci Anny w 1894 r. majątek przejął
jej syn Karol III Meinhard. Uwolniony z rodzicielskiej kurateli, w ciągu kilku
lat narobił takich długów, że w 1896 r. rząd wprowadził zarząd przymusowy
wyznaczając hrabiemu pensję i zostawiając do zamieszkania pałac. Część długów
wynikała prawdopodobnie z numizmatycznej pasji Karola Meinharda.
Zgromadził on liczący 280 000 tysięcy zbiór numizmatów. Umarł bezdzietnie w
1936 r. Ostatnim Lehndorffem w Sztynorcie był pochodzący z bocznej linii
rodu Heinrich. Okazał się on dobrym gospodarzem, unowocześniając majątek i
prowadząc go wzorowo.
Od 1941 r. pałac zajęło ministerstwo
spraw zagranicznych Rzeszy. Częstym gościem był tu minister Joachim von
Ribbentrop. Na kwaterę służb Ribbentropa wykorzystano także
"Waldhaus" (4 km od Węgorzewa, obecnie w tym miejscu znajduje się
restauracja Ośrodka Wypoczynkowego "Rusałka")."Waldhaus"
położony był na prawo od drogi Węgorzewo - Pozezdrze nad Jeziorem
Święcajty. W 1935 r. odbyły się tam mistrzostwa Europy w bojerach. Do
kompletu kwatery Ribbentropa należał jego pociąg specjalny
"Westfalen" stojący na odległej o 4 km od Sztynortu stacji kolejowej
w Kamionku Wielkim. Na dzień przed wizytą Mussoliniego w Wilczym Szańcu w sierpniu 1941 r. Ribbentropa odwiedził
hrabia Galleazzo Ciano. Z Dziennika Ciano wynika, że podwładni
Ribbentropa w Sztynorcie korzystali także z baraków.
Rodzinie właścicieli pozostawiono jedno
skrzydło pałacu. Korzystała z niego tylko żona i dzieci Heinricha von
Lehndorff, gdyż on sam walczył w tym czasie jako porucznik Wermachtu na
froncie wschodnim.
Zachowała się informacja o jego udziale,
wspólnie z generałem von Tresckow, w proteście przeciwko masakrze Żydów i
pozostałej ludności Borysowa nad Berezyną, dokonanej w 1941 r. przez łotewskie
oddziały SS.
W 1944 r. porucznik Lehndorff brał
udział w antyhitlerowskim spisku zakończonym nieudanym zamachem Stauffenberga.
Został stracony, a rodzina trafiła do obozu koncentracyjnego. Podczas działań
wojennych w 1945 r. Sztynort uniknął zniszczenia.
Do 1947 r. w pałacu miała siedzibę
kwatera wojsk sowieckich a potężne zabudowania folwarczne były miejscem
postoju dla spędzanego tu z terenu Mazur inwentarza żywego przeznaczonego do
wywózki do Związku Radzieckiego. Gromadzono tu również inne mienie, w tym
dzieła sztuki. Po odejściu Sowietów niewiele zostało z bogatego wyposażenia
pałacu. Według opisu jednego z gości, w latach trzydziestych XX wieku były
tam niezliczone ilości obrazów, portrety rodowe, flamandzkie gobeliny, zbiory
miniatur, porcelany, pasteli, cenne meble m.in. gdańskie. Pozostałe resztki
zabezpieczono w olsztyńskim muzeum. Zachowało się też rodowe archiwum
obejmujące lata 1715-1929.
Sam pałac przez kilkadziesiąt lat
niszczał. Zabudowania gospodarcze użytkowało Państwowe Gospodarstwo Rolne. W
latach dziewięćdziesiątych XX wieku kilka prywatnych, również niemieckich,
firm miało plany przywrócenia mu dawnej świetności i urządzenia w nim
luksusowego hotelu czy wręcz zbudowania na bazie pałacu i innych zabudowań,
wielkiego ośrodka żeglarsko wypoczynkowego.
Pałac położony jest w centralnym miejscu
szlaku Wielkich Jezior Mazurskich, w niewielkiej odległości do Wilczego Szańca i
dużo lepiej zachowanych bunkrów Kwatery Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych leżących
w sąsiedztwie Sztynortu. Cały majątek sztynorcki był własnością firmy Tiga
Yacht & Marina prowadzącej tam port jachtowy oraz największą w Polsce
wypożyczalnię jachtów.
Sam pałac nie został wyremontowany.
30 listopada 2009 firma Tiga Yacht &
Marina podarowała budynek Polsko-Niemieckiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury.
Dzięki funduszom od niemieckiego rządu rozpoczną się pierwsze prace
zabezpieczające. Do przywrócenia pełnej świetności potrzeba kilku milionów euro. Pod koniec
pierwszej dekady XXI w. firma TIGA odsprzedała port i przyległe do niego 50 ha
gruntów w transakcji wiązanej w zamian za akcje firmy deweloperskiej Alterco.
Nowy właściciel planuje zagospodarować grunty poprzez budowę domów jedno- i
wielorodzinnych.
Informacje zawarte w poście są przygotowane na podstawie pl.wikipedia.org